Noord-Korea en het moderne Stalinisme

Lieve mensen,

Hierbij dan toch nog het verhaal over Noord-Korea, het laatste bericht dat ik de komende tijd zal posten, beloofd ;) Na onze terugkomst uit Pyongyang (blijft een fantastische naam voor een hoofdstad) hebben we besloten het een stukje rustiger aan te doen, dus de blog-intensiteit zal ook wat afnemen.

Op 9 november kwamen we rond 2 uur aan op het chaotische en drukke treinstation van Beijing, weer eens wat anders na de afgelopen paar weken door heel dunbevolkte gebieden te reizen. We hadden 3 uur om naar het hostel te reizen en vervolgens ons Noord-Koraanse visum op te halen, geen probleem dachten we. Helaas werden we wat opgehouden. Eerst konden we niet aan Chinees geld komen (de banken accepteerde onze bankpassen niet), daarna bleek het hostel onvindbaar, en vervolgens konden we het afhaalpunt voor onze visa ook niet vinden. Veel te laat kwamen we dan ook aan, wat resulteerde in het eerste stressmomentje van deze reis. Ter plekke moesten we het leeuwendeel van deze (verbazingwekkend dure) trip in cash afbetalen, en dit kregen we natuurlijk weer niet allemaal uit de automaat. Maar na al deze problemen overwonnen te hebben waren we in het bezit van een Noord-Koreaans visum: een blauw kaartje ter grootte van een A5 blaadje (helaas niet geplakt in je paspoort), met in grote letters "Tourist card" erop. Door al dit gehaast hadden we de hele dag nog niet gegeten, dus we vielen ongeveer om van de honger. Maar gelukkig waren we weer in een grote stad, dus al snel vonden we een grote gele M. Even later hadden we 2 grote menu's en een McFlurry per persoon weggewerkt, een persoonlijk record als ik me niet vergis.

De volgende dag waren we alweer vroeg wakker om het restant van de reis af te betalen, en niet veel later stonden we op Beijing International Airport. Al snel vonden we onze incheckbalie, waar inderdaad Pyongyang op stond; een bizar gevoel. We stonden op het punt te vertrekken naar het meest afgesloten land op de wereld, op slechts 1,5 uur vliegen verwijderd van een van de grootste en modernste steden ter wereld. In de rij stonden toch nog wat meer westerlingen dan ik had verwacht, een stuk of 20. Een van mijn vooroordelen was dat we ongeveer de enige westerlingen zouden zijn, maar dat viel dus nog enigszins mee. 1,5 uur later stapte we aan boord van de Tupolev van Air Koryo, vriendelijk begroet door stewardessen in rode pakjes. Al snel viel ons iets op, bijna iedereen aan boord had een speldje op hun borst, ter hoogte van het hart, met de gezichten van Kim-Il-Sung en/of Kim-Jong-Il erop afgebeeld. De komende dagen leerden we dat iedereen een dergelijk speldje draagt, en dat je voor het niet dragen (of slechts "niet revolutionair genoeg" dragen) een flinke gevangenisstraf kunt krijgen.
Onderweg las ik de "Pyongyang Times" een geweldig stukje propaganda. Deze wekelijkse krant van 8 bladzijden, stond van begin tot eind gevuld met artikelen over de grootsheids van hun leiders, afgewisseld met stukjes waarin Amerika en Japan totaal werden afgebrand. Heel bijzonder om te lezen! De landingsbaan in Pyongyang bestond uit betonnen platen dus was nogal hobbelig, maar we waren er! Bij aankomst werden onze telefoons en paspoorten ingenomen, en deze kregen we ook niet meer te zien voor de rest van ons verblijf. Onze telefoons werden zelfs helemaal geseald, en er werd ons verteld dat we ze pas weer uit de verpakking mochten halen na de grensovergang met China, 5 dagen later. We ontmoetten ook onze andere 3 reisgenoten: Erlijn uit Amsterdam, David uit Londen en Uno uit Zweden, alsmede onze gidsen Mok-Ram en Sol Gyong. Gidsen in Noord-Korea zijn altijd met zijn tweeën, om zo op elkaar te kunnen letten en eventuele omkoping te voorkomen.

Noord-Korea is een streng communistisch land, staat als het laagst gewaardeerde land ter wereld op de Democracy Index, staat ook bijna onderaan de lijst wat betreft het respecteren van de mensenrechten en is een van de meest gemilitariseerde landen ter wereld, na China, Amerika en India. 25% van jaarlijkse staatsbudget gaat op aan het leger, vergeleken met 4% in de Verenigde staten. Ook heerst er een enorme persoonsverheerlijking rondom de Kim-familie, iets wat we de komende week nog maar al te vaak zouden mogen ervaren. Tenslotte is Noord-Korea (Democratic People's Republic of Korea) al sinds 1950 officieel in oorlog met Zuid-Korea (Republic of Korea), en sinds 2009 heeft Noord-Korea ook de wapenstilstand opgezegd, de spanningen dus weer verder opvoerend. Dit alles heeft ook geleid tot de meest streng bewaakte en bewapende grens ter wereld: de grens tussen beide Korea's rondom de 38e breedtegraad. Deze grens zullen we op dag 2 bezoeken.
Mijn interesse in Noord-Korea kan helemaal terug geleid worden naar een paar scènes uit How I Met Your Mother (heel slecht, ik weet het), maar na verschillende verhalen gelezen te hebben en documentaires te hebben gezien raakte ik steeds meer geïntrigeerd en overtuigd om dit land mee te nemen in onze reis. Waar de landen tot nu toe zeker fundamenteel anders waren dan Nederland, was Noord-Korea bijna buitenaards anders.

Terug naar waar ik gebleven was: even later werden we naar ons hotel in het centrum van de stad gereden, onderweg verschillende imposante gebouwen passerend. Onder andere een piramide-vormig gebouw van 50 verdiepingen waar al 15 jaar aan wordt gebouwd (volgens de gidsen slechts 2,5 jaar), en talloze gelijksoortige Soviet appartementencomplexen. Het leek er allemaal vrij vredig aan toe te gaan. In het hotel kwamen we erachter dat de prijzen hier behoorlijk gunstig zijn, met 0,60 euro voor een halve liter bier. En dat was de hotelbar. Later op de avond voerden we nog interessante discussies met onze andere reisgenoten over het communisme. Erlijn bleek net afgestudeerd te zijn in Communistische studies, en David had ruim 10 boeken over Noord-Korea gelezen voordat hij aan deze reis begon. Zodoende leerden we veel over hoe het er hier echt aan toe gaat, en dat het zeer waarschijnlijk was dat ons busje, onze hotelkamer en misschien zelfs de restaurants in waar we aten afgeluisterd werden. Een lichtelijk verontrustend idee. Er waren dan ook meerdere momenten waarop wij iets vroegen, en dat David dan antwoordde met "dat kan ik je hier nu niet vertellen". Later op de avond wilden we nog een bezoek brengen aan een pretpark midden in de stad (om zo hopelijk wat lokale mensen te kunnen spreken), maar deze was helaas vroeg gesloten.

De volgende ochtend waren we afhankelijk van een wake-up call van onze gidsen, aangezien onze telefoons en dus ook wekkers waren ingenomen. Helaas waren ze dit bij ons vergeten, dus kregen we om 8 uur een belletje met de vraag waar we bleven. Zonder ontbijt op pad dan maar. Deze dag begon met een busreis helemaal naar het zuiden van Noord-Korea, richting de eerder genoemde grens met Zuid-Korea en het stadje Keasong. Onderweg hadden we interessante gesprekken met Sol Gyong, die niet kon begrijpen dat we in een kapitalistisch systeem leven in het westen, maar dat de overheid toch zorgt voor de minder welgestelden, werk- en daklozen. Ook leerden we hoe trouwen en daten werkt. Blijkbaar was Sol Gyong vroeger verliefd op een jongen met wie ze wilde trouwen, maar omdat hij geen lid was van "de partij" (en haar familie wel) kon dit niet. Het droop er dan ook vanaf dat ze in haar huidige huwelijk niet heel gelukkig was, ondanks dat haar man een voorbeeldig partijgenoot was.
Daarnaast kwamen we naarmate we de grens naderden steeds meer militaire checkpoints tegen, op wegen waar verder nagenoeg geen auto reed. Privé bezit is niet mogelijk in dit communistische land (dat gaat zo ver als keukenstoelen en -tafels), dus de paar auto's die hier rondrijden zijn ook eigendom van de staat.

De grens zelf - ook wel bekend als de De-militarized-Zone (DMZ) - was een hele bizarre ervaring. de DMZ is een 4 kilometer brede zonde aan beide kanten van de officiële grens, waar geen gewapend militair personeel mag komen, met een grenscomplex in het midden. We zagen de gebouwen waarin de wapenstilstand getekend was (volgens de Noord-Koreanen stond de VN-vlag op de tafel van de Amerikanen, om zo hun "nederlaag" te maskeren), en bezochten we de gebouwen die op de grens zelf stonden. We liepen deze gebouwen binnen, en als je over de helft liep stond je in Zuid-Korea. Dat land kunnen we dus ook weer afvinken! Aan beide kanten van de grens stond een gigantische hoeveelheid camera's gericht op de ander, als blijk van het grote wantrouwen tussen beide landen.
Later op de dag bezochten we nog een museum, de graven van het vroegere koninkrijk (toen Korea nog 1 geheel was) en reden we nog naar een uitzichtpunt over Keasong. Dit leek wel een middeleeuwse stad, die opeens overliep in een Sovietstad, gespleten door een brede boulevard waar uiteraard nauwelijks auto's reden. We stopten ook nog bij een kaartenwinkeltje, waar we wat mooie propaganda plaatjes hebben gescoord van het machtige Noord-Koreaanse leger dan de Amerikaanse imperialisten verplettert.

De volgende dag werden we wel op tijd gewekt, dus konden we rustig genieten van het ontbijt. Het viel ons nu al op dat we gedurende deze reis ontzettend veel te eten kregen tijdens elke maaltijd. Dit voelde niet echt goed aan, wetende dat er om de zoveel tijd mensen in dit land sterven van de honger, als gevolg van het gemeenschappelijke landbouwbeleid, typerend voor het communisme.
Even later zitten we weer in ons busje, en David en Sol Gyong zijn weer verwikkeld in een interessant gesprek over waarom het Verenigd Koninkrijk zo goed bevriend is met de Verenigde Staten. "Komt Amerika jou helpen als je huis in brand staat?", was slechts een van de uitspraken die blijk gaven van haar onwetendheid. Ook kregen we door dat ze heel fel kon worden als het over controversiële onderwerpen ging, maar emotioneel werd bij het praten over haar kindje, die ze nooit te zien krijgt omdat hij in een kostschool verblijft. De knop tussen deze 2 is ook zo omgezet. Onze andere gids herhaalt iets 20 keer als het ongemakkelijk wordt, en lacht als ze helemaal geen antwoord heeft.
Deze dag stond in het teken van verschillende bezienswaardigheden in Pyongyang, de hoofdstad. Een van de grootste bezienswaardigheden (letterlijk) waren de 2 gigantische bronzen beelden van Kim-Il-Sung (de eeuwige president) en Kim-Jong-Il (de Great Leader). Kim-Il-Sung kwam aan de macht na de Korea Oorlog van 1950-1953, en werd later opgevolgd door zijn zoon, Kim-Jong-Il. De laatstgenoemde is overleden in 2010, en vervolgens opgevolgd door een van zijn zoons: Kim-Jong-Un. Uit de gesprekken met onze gidsen kunnen we opmaken dat ze onmetelijk veel respect hebben voor hun vroegere leiders, maar het lijkt erop dat Kim-Jong-Un zijn strepen nog een beetje moet verdienen.

Onderweg kwamen we nog een bruidspaar tegen waar we mee op de foto mochten, en ook hier hadden we weer het idee dat het voor ons in scene was gezet. Je hebt de hele tijd het idee dat je door een groot openluchtmuseum of filmset loopt, een beetje als een 5-daags bezoek aan het Archeon. Maar voor de mensen hier is dat de realiteit. We dienden bloemen te kopen en deze te plaatsen onder de standbeelden van de 2 "Great Leaders", gevolgd door een collectieve buiging. Dit deden we dan ook meer, zij het met enige tegenzin.
Andere stops waren het "reunification momument" (ze willen ons laten geloven dat de Noord-Koreaanse bevolking met wat graag 1 willen worden met Zuid-Korea, terwijl de praktijk iets anders doet geloven, met de torpedering van het Zuid-Koreaanse marineschip in 2010 als voorbeeld), het geboortehuis van Kim-Il-Sung, de Pyongyang metro (een van de diepste ter wereld om zo als schuilkelder te kunnen dienen, wel erg mooi van binnen) en een filmset. Dit laatste is nog wel het vermelden waard. Hier troffen we verschillende straten aan met Koreaanse, Japanse, Europese en Boerenhuisjes, dus elke film gemaakt in Noord-Korea heeft de zelfde setting en achtergrond.

Het volgende onderdeel was het "Grand People's Study House'', een gigantische bibliotheek gevuld met studerende mensen. Hier vonden we zalen zoals "Works of President Kim-Il-Sung and books on his greatness", om maar een voorbeeld te noemen. De highlight van dit bezoek en de dag was de ontdekking van de Heineken CD in het muziek lokaal. Op de voorkant stond "Biertje?", met als ondertitel " Alle 18....Dronken!"; ik heb gejankt van het lachen, hoe random wil je het hebben.
Ten slotte bezochten we nog de Juche Tower, een monument ter ere van de "Juche", de nationale filosofie die het Stalinisme-Leninisme verving in de jaren 70. Ook wel het KimIlSungism-KimJongIlism genoemd, wat gepaard ging met een bizarre vorm van persoonsverheerlijking. Ook waren we hier nog getuige van een training van een militaire parade, perfect uitgevoerd. Het bleek alleen dat dit niet militairen waren, maar universitaire studentes...

De volgende dag reden we naar het Friendship Exhibition Center, een gigantisch complex gevuld met cadeaus van mensen over de hele wereld aan de leiders van Noord-Korea. Onderweg was David weer verwikkeld in een interessant gesprek met onze gids, iets wat inmiddels een vast (super interessant) onderdeel van de reis begon te worden. Hij wist al zijn vragen met tact te brengen, zonder haar of het systeem te beledigen. In eerste instantie vroeg ze veel door naar de situatie in het Westen en was ze heel geïnteresseerd, ze werd zelfs emotioneel. "Reality is reality" zei ze, maar toen het eenmaal over de Verenigde Staten ging werd ze opeens heel fel, en beweerde ze dat David beïnvloed was door Westerse propaganda. Ze bleek veel dingen niet te weten: ze had nog nooit een foto van Obama gezien, wist niet van het bestaan van Wikipedia, en had nog nooit gehoord van de Syrische burgeroorlog (of überhaupt het begrip burgeroorlog). Niet gek natuurlijk, gezien de positie waarin dit land zich bevindt. Het idee dat een volk tegen haar leide in opstand kan komen moet een onthutsend idee zijn voor de Kim-familie.
Het Friendship Exhibition Center zelf lag prachtig, te midden van besneeuwde bergtoppen, en een zonnetje dat scheen. Binnen lagen schrikbarend veel ivoren cadeaus en hoorns van neushoorns, voornamelijk gegeven door Mugabe, de leider van het totalitaire Zimbabwe. Uit Nederland lag er gelukkig alleen maar een schraal porseleinen bordje en een dun programmaboekje van de vroegere Communistische Partij; ik kan weer trots zijn op mijn land. Ook hier moesten we weer 2 keer buigen voor beelden van Kim-Il-sung, iets waar ik inmiddels wel een beetje klaar mee was. Ook bezochten we nog een Boedistische tempel, zogenaamd uit het jaar 1042. No way, dat complex was maximaal 50 jaar oud, weer een voorbeeld van het feit dat echt alles hier voor je in scene wordt gezet.

Na de lunch waarin ik heb mogen genieten van honden-soep (smaakt een beetje naar draadjesvlees), bezochten we nog het "Grand Childrens Palace", een soort na-schools centrum voor voorbeeldige kinderen. Binnen werden we opgewacht door een meisje van ongeveer 12, die ons vol overtuiging verkondigde dat vanwege het grootse leiderschap van haar leiders het mogelijk was voor haar om hier te studeren. Dit was behoorlijk zielig, het was eigenlijk geen kind meer en zulke dingen hoort een kind ook niet te zeggen. We waren getuigen van een perfect uitgevoerde show vol dans en muziek, eigenlijk net iets te goed voor kinderen van deze leeftijd. Het gaf ook weer de impressie dat deze kinderen al helemaal waren gedrild en gevormd naar perfecte partij-kindjes. We sloten deze dag af met een potje bowlen, weer eens een ontspannende activiteit na al dat gebuig voor de leiders en het bezoeken van bezienswaardigheden ter ere van hun grootsheid.

Dag 4 was alweer onze vertrekdag; 4 dagen in Noord-Korea was genoeg. Absoluut elke euro waard, maar na deze tijd heb je er genoeg van om elke keer te moeten buigen voor de standbeelden van Kim-Il-Sung. Deze paar dagen hebben me weer eens des te meer laten realiseren hoe goed we het hebben in Nederland. Om 09:30 werden weer gedropt op het station, en uiteraard helemaal tot in onze coupe begeleid. De afgelopen 4 dagen was het voor ons ook onmogelijk om op eigen gelegenheid op pad te gaan, dit werd simpelweg verboden. 'S avonds zat er dus ook niks anders op dan in de bar van het hotel een biertje te drinken, al moet ik zeggen dat ik geen hoge verwachtingen heb van de Pyongyang nightlife. Ook foto's maken was een groot deel van de tijd niet toegestaan.
Onderweg naar de Chinese grens zagen we vooral landbouwgrond waarop al het werk nog met de hand werd gedaan, eigenlijk zoals overal in dit land. De grenscontrole verliep eigenlijk best snel, en onze foto's werden tegen verwachting in niet allemaal gecheckt. Vlak voor vertrek kregen we ook onze paspoorten en telefoons terug, deze mochten we weer uitpakken bij de grens. De grens tussen China en Noord-Korea bestaat uit een rivier, waar nog steeds een half kapotte brug te zien is uit de Korea Oorlog, die het Noorden weigert te herbouwen. De Noord-Koreaanse kant was nagenoeg pikdonker, terwijl de Chinese stad Dandong totaal verlicht was met neon, een duidelijk verschil in de ontwikkeling van beide landen. Ik ben blij om weer in de normale, kapitalistische wereld te zijn.

Noord-Korea was het vreemdste, meest facsinerende, en het meest wereldvreemde land waar ik ooit ben geweest. Ik heb mogen waarnemen in hoeverre de menselijke psyche beïnvloed kan worden door propaganda en ideologisch onderwijs. De felheid en grote overtuiging waarmee ze geloven in de Juche is ongeëvenaard en totaal ongezond naar mijn mening. Kinderen praten zelfs als spreekbuizen van het systeem, zich totaal onbewust van de rest van de wereld. Maar ook de rest van de bevolking beseft zich totaal niet wat er gebeurt om hen geen, met als voorbeelden de eerder genoemde onwetendheid omtrent Obama, de burgeroorlog in Syrië (een volk dat tegen zichzelf vecht?!) en zo zijn er nog tal van voorbeelden te noemen. Ook de totale onthouding van Internet zal hier een grote rol spelen; de mensen hier werken op een groot, landelijk intranet, en ik kan wel raden wat voor informatie ik daar kan vinden. Ook was deze trip een grote reis door de tijd, waarin je je minstens 80 jaar terug waande, in een maatschappij met nagenoeg geen auto's, waar alles met de hand gedaan wordt, en waar een vergelijkbaar welvaartsniveau heerst. Noord-Korea heeft ontzettend veel indruk op me gemaakt, ik heb medelijden met het gros van haar inwoners. Wel hoop ik dat we door de gesprekken met onze gids een klein verschil hebben kunnen maken, al is het maar voor 1 persoon. Ze hebben bizar veel inhaalwerk te doen met zuid-Korea, mocht het ooit weer 1 land worden. Met een welvaartsverschil dat 4 keer groter is dan het verschil tussen Oost- en West-Duitsland ten tijde van eenwording zal dat nog lastig worden, en ik vrees dat dit ook niet vreedzaam zal verlopen. De systemen zijn te fundamenteel anders. Ik zou er nooit kunnen wonen, wetende dat je niks mag, je altijd gevolgd of afgeluisterd wordt, of beide. Je kan niet "Amerika" zeggen zonder "Imperialist" en geen Kim-Il-Sung" zonder "Great Leader". Ik zou gek worden, met een achtergrond waarin ik heb geleerd kritisch te zijn tegenover alle dingen die ik hoor, zie, lees of leer. Wel was het super fascinerend om het van zo dichtbij te mogen meemaken, als een van de twee- a drieduizend westerlingen die dit land jaarlijks bezoekt!

Ik heb het idee dat ik nog uren verder kan schrijven over dit bizarre land, over de gesprekken tussen de groep en de gidsen, en over de kleine opvallendheden die we tegenkwamen, maar volgens mij heb ik zo de grote lijnen wel redelijk duidelijk gemaakt. Wellicht raken er zo nog mensen geïnteresseerd om een reis naar Noord-Korea te plannen, want hoe meer ze in contact komen met westerlingen, hoe sneller er wellicht iets voor de bevolking zal veranderen!

Groetjes uit Chengdu, China,

Jamie